8 feb 2020, Lalitpur, Nepal (in een café tegenover het Nederlands consulaat) auteur: Julius van der Beek

Nederlandse digitale nomaden vragen zich vaak af waar ze belasting moeten betalen. Hier is een hoop verwarring over. De wetgeving is vaag. Iedereen heeft een mening of gevoel. Dit artikel beantwoord de twee meest belangrijke vragen: moet je als Nederlandse digitale nomaad belasting betalen? En zou ja, waar?

De sprong

De adrenaline giert door je lijf. Je kunt niet wachten tot je op het vliegtuig stapt. Al je vrienden weten al maanden van je plannen. Je gaat op avontuur. Ondernemen. Werken vanuit je koffer. Je ouders vragen zich stiekem af het wel verstandig is (‘maar je moet toch werken?’). Anderen zijn stiekem jaloers. Maar er is niemand die het idee uit je hoofd krijgt…

Jij trekt de wijde wereld in!

Misschien heb je al een onderneming, of moet je je eerste klant nog vinden. Wellicht heb je grootse plannen, of je wilt bescheiden ergens leven met meer vrijheid. Er is echter een organisatie waar je rekening mee moet houden: de Nederlandse belastingdienst.

De Keuze: minder belasting betalen?

Als je jezelf afvraagt waar je belasting moet betalen, ben je eigenlijk al op de verkeerde weg. Het is waar, dat als je in Nederland woont je onderworpen bent aan de Nederlandse belastingplicht. Je betaald belasting over je (wereld) inkomen, en je krijgt hiervoor bepaalde diensten terug. En laten we eerlijk zijn, het werkt naar behoren…

Als Nederlander heb je echter wel het recht om je leven zo in te richten zoals je zelf wilt. Je kunt bijvoorbeeld in Nederland blijven wonen, maar je kunt er ook weg. En zolang je in Nederland woont, ben je belasting plichtig; als je niet in Nederland woont, ben je dat niet.

Als je het vanuit dat oogpunt bekijkt, is belasting betalen in Nederland een keuze. En als je als digitale nomade kunt wonen en werken waar je wilt, waarom zou je dan niet ergens heen gaan met minder belasting?

Maar we lopen op de zaken vooruit…

Wanneer moet je in Nederland belasting betalen?

We zijn aangekomen bij een belangrijk punt: wanneer ben je in Nederland belastingplichtig? Om te bepalen of iemand wel of niet belasting moeten betalen is in Nederland artikel 4 Algemene wet inzake rijksbelastingen van toepassing.

In Artikel 4 AWR staat:

“Waar iemand woont … wordt naar de omstandigheden beoordeeld.”

Ha!

Als je dacht een duidelijke uitleg te krijgen over wanneer je in Nederland belasting moet betalen, dan kom je mooi bedrogen uit. Dit levert meer vragen op dan antwoorden…

Feitelijke omstandigheden

Het artikel heeft het over omstandigheden. Hoe worden omstandigheden beoordeeld? Nou, het gaat in Nederland om de feiten. En er zijn een aantal feiten die het voor de fiscus (en eventueel de rechter) aannemelijk maken dat je in Nederland woonachtig bent.

De belangrijkste zijn:

• Heb je een huis tot je beschikking?
• Werk je in Nederland?
• Woont je gezin in Nederland?
• Ben je ingeschreven in de basis administratie?
• Hoeveel dagen per jaar woon / werk / verblijf je in Nederland? (183-dagen regeling)
• Zijn je investeringen / verzekeringen / bank in Nederland?

Voorbeelden

De Nederlandse wet geeft de fiscus een ruime mogelijkheid van interpretatie van de feiten. Dit kan ik het beste uitleggen met twee voorbeelden:

1. Rob is een digitale nomaad met een succesvol marketingbedrijf in Amsterdam. Al zijn klanten in Nederland, en hij heeft een BV in Nederland. Rob reist heel het jaar de wereld over, maar blijft nooit ergens langer dan een maand. Hij werkt wel af en toe online, maar is voornamelijk aan het kite-surfen. De belangrijkste beslissingen en het onderhandelen met klanten doet hij altijd als hij in Nederland is. Hij slaapt in Nederland altijd bij zijn ouders. Lekker, aardappels met jus.

 

2. Ton is een digitale nomaad die na een paar jaar reizen is neergedaald in de Filipijnen. Hij is daar getrouwd, heeft twee kinderen, en een egel die hij biscuitjes voert. Hij werkt daar online voor klanten van over de hele wereld. Hij komt slechts een keer per jaar in de zomer naar Nederland zodat hij lekker in het park een blowtje kan roken zonder het risico te lopen om door zijn kop te worden geschoten door een van Duterte’s doodseskaders.

 

Beide mannen zijn slechts een korte tijd per jaar in Nederland. Echter, met alle feiten op tafel, zal de fiscus Rob uitnodigen om een belastingaangifte te doen, en Ton niet. De omstandigheden van Rob zijn dusdanig dat zijn economische en sociale band met Nederland sterk genoeg is voor een belastingplicht. Ton is duidelijk belastingplichtig in de Filipijnen, en is in Nederland slechts op vakantie.

Duurzame Band

Met een vrij recente uitspraak van het gerechtshof in Den Haag is er wat meer duidelijkheid gekomen. In de犀利士
ze uitspraak, was X, met een zwervend bestaan, wordt als inwoner van Nederland aangemerkt door het hebben van een duurzame band (Bron: Gerechtshof Den Haag, 19 juni 2019, ECLI:NL:GHDHA:2019:2219). De belastingdienst neemt deze term maar al te graag over en heeft een aantal punten op de website gezet die leiden tot een duurzame band met Nederland. Dit is het spel.

Voor digitale nomaden is dit goed nieuws en slecht nieuws, maar voornamelijk slecht nieuws. Het goede nieuws is dat als je duidelijk kunt aantonen dat je geen duurzame band hebt met Nederland, je in Nederland geen belasting hoeft te betalen. Het slechte nieuws is dat zolang je een duurzame band met Nederland hebt, altijd een (klein) risico loopt dat de fiscus een discussie met je aangaat. En iedereen die de toeslagen-affaire heeft gevolgd begrijpt hoe de Nederlandse belasting dienst omgaat met zijn bevoegdheden.

Wat heeft GEEN invloed op wanneer je in Nederland belasting moet betalen?

Opvallend is dat veel digitale nomaden alleen maar denken in tijd. Ze denken dat als ze minder dan zes maanden in Nederland zijn dat ze dan geen belasting hoeven te betalen. Maar zoals je boven hebt gezien is er geen specifiek aantal dagen dat je wel of niet in Nederland kunt zijn. Er zijn wel andere landen met bijvoorbeeld een pure 183 dagen regeling, maar het zijn er niet veel. Sowieso zie je vaak dat mensen informatie van forums halen die over heel andere landen/situaties gaan.

De andere is je nationaliteit. Het feit dat je een Nederlands paspoort hebt is slechts in hele specifieke gevallen een rol.

Een ander punt waar Nederlanders maar niet overheen komen is het zogenaamde ‘ingeschreven’ staan. Maar als het feit dat je je inschrijft de enige bepaling zou zijn, zou iedereen zich uitschrijven om geen belasting meer te betalen. Zo werkt het natuurlijk niet. Daarnaast zijn er in veel landen helemaal geen registers om je ‘in te schrijven’. Je krijgt gewoon een stempel in je paspoort en dat is het.

De Drie Soorten Digitale Nomaden

Omdat feiten en omstandigheden zo specifiek zijn is iedere situatie uniek. Voor het gemak, kunnen we Nederlandse digitale nomaden wel in drie categorieën onderverdelen: de thuisblijver, de emigrant en de rebel.

De thuisblijver

Veel Nederlandse digitale nomaden vertrekken helemaal niet uit Nederland. Ze gaan misschien een paar maanden of zelfs een jaar op reis, maar komen uiteindelijk in Nederland terug. Ze houden in Nederland een huis aan, hebben nog een zorgverzekering (inclusief toeslagen), of blijven zaken doen met hun Nederlandse eenmanszaak. Je begrijpt nu dat in deze gevallen de Nederlandse fiscus de stelling in zal nemen dat je fiscaal gezien nog in Nederland woont.

Deze levensstijl kan rare gevolgen hebben, zoals bijvoorbeeld het bekende geval Esther Jacobs. Zij was zo weinig in Nederland dat ze werd uitgeschreven uit de gemeentelijke basisadministratie. De fiscus was echter van mening dat ze fiscaal nog wel in Nederland woonde. Het resultaat was dat ze nog wel betaalde voor voorzieningen waar ze nog maar beperkte toegang meer toe had.

Er zijn weleens mensen die zonder iets te regelen op pad gaan. Ze komen er na een jaar achter dat ze het eigenlijk wel relax vinden in het verre Oosten. Ze komen er ook achter dat ze wel heel veel belasting betalen in Nederland, en zijn van mening dat dit niet meer hoeft omdat ze ‘minder dan zes maanden’ in Nederland waren. Zoals gezegd, het aantal dagen dat je wel of niet in Nederland bent is slechts een van de factoren waar naar wordt gekeken, en niet eens de belangrijkste.

De Emigrant

Voor veel Nederlandse digitale nomaden eigenlijk geen reden om Nederland te verlaten. Je kunt er echter wel voor kiezen om naar een land te emigreren met minder belasting en regeldruk. Belasting regels en tarieven zijn voor het grootste gedeelte een nationale aangelegenheid. Zelfs binnen de EU zijn er gigantische verschillen in inkomsten belasting. Dit is een reden waarom bijvoorbeeld veel digitale nomaden naar Boedapest verhuizen: veel lagere kosten voor levensonderhoud en een simpele vlakke inkomstenbelasting van 15%.

Als we alleen naar de EU kijken is het verkeer van mensen een van de vier basis principes van de EU. Het proces van immigratie is volslagen legaal, en relatief simpel. Er kunnen wel lokale verplichtingen zijn, zoals het oprichten van een bedrijf of een lokaal arbeidscontract. Maar dit is relatief simpel. Vanuit je nieuwe woonland kun je uiteraard naar hartenlust reizen.

Voor de meer avontuurlijke Nederlandse digital nomads zijn er ook nog interessante oplossingen. Er zijn bijvoorbeeld twintig landen zonder inkomstenbelasting (dit is slechts een Wikipedia artikel. Zorg dat je altijd uitgaat van lokale wetgeving).

En er zijn een paar dozijn landen die buitenlandse investeerders vrijstelling geven. Dit kunnen bijvoorbeeld vrijstellingen zijn voor inkomsten van buiten de landsgrenzen, of voor inkomsten van kenniswerkers. Hierover beneden meer…

De Belasting Rebel

Er zijn weleens digitale nomaden die vinden dat ze geen belasting meer hoeven te betalen. Vaak worden deze aannames gedaan op basis van oude, of onjuiste informatie. Wat ook niet helpt is dat er nog steeds partijen die constructies aanbieden die in de huidige situatie niet meer werken.

Zo is er bijvoorbeeld een bedrijf dat nog steeds promoot dat je door het opzetten van een UK limited (‘Engelse BV’) legaal (‘net als het Koningshuis!’) de Nederlandse inkomsten belasting kunt ontwijken. Dit soort constructies zijn echter al een lange tijd zeer lastig te verdedigen.

Buitenlandse Vennootschap

Het klink zo makkelijk; zet een limited op in een belasting paradijs zoals de Kaaiman Eilanden zodat je in Nederland geen belasting meer hoeft te betalen. Er is echter steeds meer wetgeving om dit soort constructies tegen te gaan.

Als je bijvoorbeeld feitelijk een buitenlandse vennootschap runt vanuit je zolderkamer in een Vinex-wijk, dan kan de fiscus de stelling innemen dat deze onderneming een ‘vaste inrichting’ heeft in Nederland op basis van de ‘feitelijke leiding’. Als gevolg, kan het inkomen van de vennootschap in Nederland (gedeeltelijk) worden belast. Daarnaast belast Nederland je als ondernemer op je wereld inkomen, dus een dividend of salaris die je ontvangt kun je gewoon optellen in box II, dan wel box I.

De wet biedt zeker ruimte voor Nederlandse ondernemers om te investeren in een land met lagere belasting. Dit moet echter wel gaan om echte activiteiten, en niet een zogenaamde brievenbus firma. Er moeten ook non fiscale redenen zijn voor de keuze van het land en er moeten ‘substantiële’ activiteiten plaatsvinden; het bedrijf moet lokaal gemanaged en gefaciliteerd worden. Een ondernemer zal dus lokaal mensen moeten inhuren die feitelijk het bedrijf runnen. Dit is voor de gemiddelde Nederlandse ondernemer niet rendabel.

‘Geheime’ Bankrekening

Er zijn nog steeds mensen die denken dat er landen zijn met een compleet bankgeheim. Dit is al heel lang niet meer het geval. In eerste instantie heeft Nederland belasting verdragen gesloten met de meeste landen, en in belasting verdragen is standaard een artikel ingesloten waarbij belasting kan worden uitgewisseld (zie bijvoorbeeld artikel 26 van het belastingverdrag tussen Nederland en Zwitserland).

Daarnaast is er sinds bijvoorbeeld 2017 wereldwijd regulering van toepassing ter bevordering van transparantie van het financiële systeem. Bijna alle landen ter wereld doen mee aan de Common Reporting Standards. Dit betekend dat een bank geacht wordt de bankgegevens uit te wisselen met de autoriteiten van het land waar je woont.

Als je toch denkt dat je jezelf voor de belastingdienst kunt verstoppen, ga gerust je gang, maar val Werkenvanuithetbuitenland er niet mee lastig.

Nederlandse digitale nomaad hebben eigenlijk twee keuzes: of je blijft in Nederland, of je emigreert.

Emigratie vanuit Nederland

Emigratie vanuit Nederland is in principe redelijk simpel. De eerste stap is je uitschrijven uit de Gemeente. De volgende stap is je ziektekosten verzekering opzeggen, en eventuele toeslagen waar je geen recht meer op hebt, zoals zorgtoeslag of huursubsidie. Zoals gezegd, het hebben van een woning geeft de indruk dat je nog in Nederland woont. Als je een woonhuis tot je beschikking hebt, dan kun je deze wellicht opzeggen of onderverhuren. Daarnaast moet je een laatste aangifte doen door middel van een M-Formulier.

Je kunt er verder ook voor kiezen om al je duurzame banden met Nederland te verbreken.

Emigreren met een bestaande business

Het is voor de normale digitale nomaad gemakkelijk om te emigreren. Als je echter een bestaande (succesvolle) business hebt, dan kan het verhaal heel anders zijn. Je kunt bijvoorbeeld geen eenmanszaak aanhouden als je vanuit Nederland emigreert. Je krijgt dan te maken met een ‘fictieve vervreemding’; je onderneming wordt dan belast alsof deze is verkocht.

Als je als aandeelhouder van een Nederlandse BV emigreert, dan kun je maken krijgen met een stakingswinst, of eventueel een conserverende aanslag. Je kunt hier ook niet onderuit door eerst je onderneming te staken en buiten de landgrenzen door te gaan, want in principe vertegenwoordigd je business een bepaalde waarde. Een overdracht van deze waarde resulteert in een (belastbare) winst in Nederland.

Zoals je begrijpt kan dit een complex en duur geintje worden. Je kunt dit het beste voorkomen. Als je denkt dat je voor lange termijn buiten Nederland gaat wonen, sluit je business in Nederland zo snel mogelijk.

Het is een hardnekkige mythe dat je eerst voldoende geld moet verdienen om na te denken over fiscale structuren. Dit is onjuist. Zeker als Nederlander moet je hierover juist nadenken voordat je succesvol bent. Als je eerst emigreert, en dan een bedrijf opzet buiten Nederland, dan heb je niets met de Nederlandse ‘exit-tax’ te maken.

Nog een klein puntje: Nederland houdt altijd heffingsrecht over inkomen met een Nederlandse bron. Voorbeelden: Nederlandse dividenden, of een uitkering van auteursrechten.

Het Vinden van een Droombestemming?

We hadden het al even over het bestaan van andere systemen. En in tegenstelling tot wat veel mensen denken is belasting op inkomsten niet nodig om een land te runnen. Er zijn twintig landen zonder belasting op persoonlijk inkomen. Deze landen halen hun inkomsten uit toerisme, olie en gas, btw op bepaalde goederen en diensten, of bijvoorbeeld uit toeslagen voor gebruik van bepaalde voorzieningen (belasting op uitgaven, niet op inkomen).

Daarnaast zijn er ook nog landen, bijvoorbeeld in Centraal Amerika en Azië, die bepaalde inkomsten van buiten de landsgrenzen niet belasten. En er zijn er natuurlijk ook nog de landen (zelfs binnen Europa) waar de belasting simpelweg veel lager is.

Naast de belasting druk, zijn er sowieso veel landen waar de regeldruk minder is. Of denk je dat een Indonesische rijstplukker aan het eind van de dag zijn kilometerstand opschrijft voor de bijtelling? Scheefwonen, verplichte pensioenafdracht, eigen woning forfait, rekeningrijden, stikstof crisis, PFAS, bouwvergunningen; in de meeste landen begrijpen mensen het niet eens als je het ze uit probeert te leggen.

Wat kost het om te emigreren?

De meeste landen laten mensen alleen het land binnen als ze iets toevoegen. Je ziet dan ook vaak dat verblijfsvergunningen worden gelinkt aan investeringen in het land of het starten van een bedrijf. Deze investeringen, zoals bij bijvoorbeeld de Bahama’s, zijn vaak niet gering.

Vaak bieden dit soort landen wel een duidelijke deal: je betaald X en wordt daarnaast niet meer lastig gevallen.

Ook voor mensen die geen zin hebben in investeringen zijn er mogelijkheden. Denk erom dat het voor de fiscus gaat om de feiten. Het gegeven dat je een verblijfsvergunning hebt van een land betekend nog niet dat je er ook feitelijk woont. Als dit zo zou zijn, dan zou iedereen zich kunnen uitschrijven en Nederland en zo doende geen belasting meer betalen. Logischerwijs heb je dan ook geen verblijfsvergunning nodig om ergens belastingplichtig te zijn. En er zijn landen die heel flexibel zijn met het verstrekken van visa en zo een jaar kunt verblijven.

Wat moet je documenteren?

Voor een succesvolle emigratie kun je het beste een aantal zaken documenteren. Ten eerste bijvoorbeeld je communicatie met de fiscus. Daarnaast kun je wat bewijs verzamelen van je nieuwe woonplaats. Belangrijke bewijsstukken zijn bijvoorbeeld: huur/koopcontract nieuwe woning, gas/water/licht, stempels in paspoort, uittreksel van de Gemeente. Je kunt een folder op je laptop maken, met een tekst bestaand waar je belangrijke datums/data opschrijft, en een fotokopie opslaat van de bewijsstukken.

Het moet gezegd worden je je in Nederland uit kunt schrijven zonder te hoeven bewijzen dat je in een nieuw land woont. Het heeft voor de fiscus ook geen zin om achter mensen aan te zitten die ze volgens de wet toch niet kunnen belasten.

Er zijn echter mensen die een zooitje maken van hun emigratie, terwijl ze vaak nog (nauwe) duurzame banden met Nederland behouden. Je maakt het voor jezelf en de fiscus veel gemakkelijker als je gelijk duidelijkheid kunt verstrekken over wanneer je waar woonde. Als je daadwerkelijke rechtszaken leest, zie je dat het vaak gaat over mensen die een halfbakken emigratie hebben ondernomen en soms bijna net zoveel tijd doorbrengen in Nederland als in het buitenland. Zoals vermeld, het Nederlandse vangnet is meer dan breed genoeg om hier een stokje voor te steken.

Conclusie

Om samen te vatten, je staat als Nederlandse digitale nomad voor een keuze; blijf je in Nederland woonachtig, of niet. Als je niet meer in Nederland belastingplichtig wilt zijn, dan zul je moeten emigreren naar een ander land.

Emigratie is niet moeilijk en zonder risico, zolang je maar een goed gedocumenteerd verhaal hebt.

Er zijn vele landen waar je met open armen wordt onthaald, en waar je inkomen niet of nauwelijks zal worden belast.

Digitale Nomaad is Slechts het Begin

Een bijkomende voordeel van het leven van een digitale nomaad is dat je op een heel andere manier leert nadenken. Je wordt echt zelfstandig en verantwoordelijk voor je geldzaken. Dit biedt volop kansen!

Zodra je in een land woont met lagere belasting en lagere woonkosten, heb je aan het einde van de maand dubbel geld over. Dit geld kun je vervolgens sparen of investeren zoals je zelf wilt op plaatsten waar niemand eraan kan komen.

De vrijheid die dit geeft is moeilijk te beschrijven. Veel mensen hebben de droom om locatie onafhankelijk te werken, maar het locatie onafhankelijk je leven inrichten, dat is pas waar het echt leuk wordt!

Hoe dit precies werkt, is teveel om op te noemen. Maar ik heb het hier samengevat in het tax-free digital nomad e-book.